Nieuwbouw Gemeente Zoeterwoude

Zoeterwoude ( uitspraak (info / uitleg)) is een gemeente in de Nederlandse provincie Zuid-Holland. De gemeente telt 8.178 inwoners (op 1 april 2016, bon: CBS) en heeft een oppervlakte van 21,68 km² (waarvan 1,07 km² water). De gemeente beslaat diverse woonkernen, waarvan Zoeterwoude-Dorp en Zoeterwoude-Rijndijk de grootste zijn. In 2009 is door de gemeenteraad een woonplaatsbesluit in werking getreden, waardoor de voormalige woonkern Gelderswoude per 1 juni 2009 een officiële woon- of vestigingsplaats is geworden en dus een dorp is binnen de gemeente Zoeterwoude, in tegenstelling tot alle andere woonkernen.
De oorsprong van de naam Zoeterwoude is niet volledig te achterhalen, maar vermoedelijk is het dorp vernoemd naar het water de Suet of Swet, een zijriviertje van de Oude Rijn dat thans bekend is onder de naam Weipoortse Vliet. Suet of Swet heeft de betekenis van 'zoet', waaruit de verwantschap blijkt met het Engelse 'sweet'. De naam Suet of Swet komt terug in diverse andere namen in Zoeterwoude, zoals de straat Zwetkade, de woon- en leefgemeenschap voor mensen met een verstandelijke handicap Swetterhage en ook in de familienaam Van Zwieten of Van Swieten, een adellijk geslacht dat zijn oorsprong heeft in Zoeterwoude.
Een andere mogelijke oorsprong van de naam kan liggen in een andere betekenis van het toponiem zwet, dat grens kan betekenen. In deze variant zou de naam Suet (en daarmee ook Zoeterwoude) duiden op een grensgebied, mogelijk van de beboste omgeving ter hoogte van de Weipoortse Vliet.
Zoeterwoude is ontstaan vanuit zowel de diverse woonkernen die ontstonden op de ontginningsassen als de bewoning langs de dijk van de Oude Rijn. Langs de Oude Rijn ontstond rond 40 na Chr. een reeks forten van het Romeinse leger. Onder andere bij het huidige Katwijk, Valkenburg, Leiderdorp, Leiden en Zwammerdam. Om deze forten met elkaar te verbinden werd er op de zuidelijke oever van de Oude Rijn een weg aangelegd. Langs deze as ontstond langzaam bewoning. Rond 750 vormden zich ook kleine kernen van bewoning in de huidige Weipoort. De Heilige Lebuïnus bouwde daar, in een kern die destijds Suetan (vgl. Swet of Suet) genoemd werd, een kerkje (dat nooit is teruggevonden).
Over de oorspronkelijke locatie van Suetan bestaat de nodige discussie. Dit dorpje zou hebben kunnen gelegen bij de monding van de Weipoortse Vliet of verder stroomopwaarts. Op het terrein van de Heinekenbrouwerij zijn archeologische aanwijzingen gevonden dat er inderdaad sprake was van bewoning aldaar. Ook andere gemeenschappen en dorpen, die op het oorspronkelijk Zoeterwoudse grondgebied lagen, waren al vroeg bekend. Zo waren in 857 al vermeldingen van boerderijen in Rodanburg (thans Roomburg op Leids grondgebied), het eerder genoemde Suetan en Northa (mogelijkerwijs de huidige Noord Aa) op een bezittingenlijst van de St. Maartenskerk te Utrecht. Latere vermeldingen in de 11e eeuw zijn er ook van de dorpjes Waldmannerveen (mogelijk op de locatie van het huidige Zoeterwoude-Dorp) en Boschusa (thans Boshuizen in Leiden). In het nabijgelegen Leiderdorp zijn restanten van een Romeinse handelshaven gevonden en ook in de nieuwe Leidse wijk Roomburg zijn restanten gevonden. In het begin van de derde eeuw na Christus stond bij Roomburg een Romeins castellum dat vrijwel zeker bewoond werd door soldaten van 30e Romeinse Legioen. Het dorp Suetan of Swieten was in die tijd mogelijkerwijs een soort hoofdplaats van een plattelandsdisctrict of kerspel, nog ver voordat er überhaupt sprake was van de stad Leiden.
Rond 1200 overstroomde de regio enkele malen door stormvloed. Doordat veel inwoners van de omliggende dorpen naar Leiden trokken, nam de bevolking van deze stad sterk toe. Het is heel goed mogelijk dat de bewoners van Suetan/Swieten wegens de overstromingen hun locatie aan de monding van de Swet hebben verlaten en verderop in de recent ontgonnen gebieden zijn gaan wonen op de plaats waar Zoeterwoude ontstaan is. De naam Zoeterwoude komt dan ook voor het eerst voor in een oorkonde uit die periode, om precies te zijn in 1205, waarin ene "Florentius van Sotrewold" wordt vermeld. Hieruit is te concluderen dat Zoeterwoude mogelijk op dat moment al een bestaand dorp zou zijn en dat deze Florentius hieruit afkomstig was. Dit is echter allemaal (gefundeerde) speculatie. Het eerste echte teken van een officieel bestaan van een dorp met de naam Zoeterwoude stamt echter uit 1276: Dirk van Santhorst ontving toen het "Ambacht Soetrewold" in leen van graaf Floris V.
Rond 1300 werden de gemeentegrenzen vastgelegd. Zoeterwoude behoorde qua oppervlakte toen tot de grotere gemeenten van Nederland. Een groot deel van de grond zou later echter geannexeerd worden door omliggende gemeenten, voornamelijk door Leiden. In 1414 werd de Hoge Rijndijk verhoogd en in 1446 werd de naam Weipoort voor het eerst vermeld. In 1450 werd tevens de eerste brug tussen Leiderdorp en Zoeterwoude gebouwd. In 1574 werd Zoeterwoude volledig platgebrand door de Leidenaren om het schootsveld van hun kanonnen te vergroten. Ook werden vrijwel alle polders van de gemeente onder water gezet, met als logisch gevolg dat er vrijwel geen enkele inwoner in het dorp bleef wonen. Rond 1650 was vrijwel heel Zoeterwoude weer herbouwd en rond 1700 was het dorp zelfs zeer welvarend.
Rond 1800 begon Leiden met een lange reeks van annexaties die Zoeterwoude behoorlijk kleiner deden worden. In 1960 werd de A4 aangelegd, die sinds 1966 ook de gemeentegrens vormt tussen Leiden en Zoeterwoude. De plaats is de afgelopen eeuw meermalen bedreigd door voorgenomen annexaties, het volbouwen van polders en gemeentelijke herindeling, maar is in de 21e eeuw nog steeds zelfstandig. Vanaf 2011 zou de gemeente Boskoop fuseren met de gemeente Rijnwoude, en in januari 2008 gaf Boskoop aan de nieuwe fusiegemeente ook te willen uitbreiden met Zoeterwoude, met als doel het vormen van één grote Groene Hart-gemeente. Zoeterwoude heeft bij monde van burgemeester Liesbeth Bloemen laten weten hier geen interesse in te hebben. Uiteindelijk zijn Rijnwoude en Boskoop in 2014 gefuseerd met Alphen aan den Rijn.
Karakteristiek voor de gemeente zijn de diverse kaasboerderijen en de woon-en-leefgemeenschap voor mensen met een verstandelijke handicap Swetterhage. Ook is in Zoeterwoude-Rijndijk het hoofdkantoor voor Nederland, en de grootste bierbrouwerij van Heineken gevestigd. Deze in 1975 gebouwde brouwerij is een van de grootste bierbrouwerijen van Europa.
In de gemeente zijn er een aantal rijksmonumenten en oorlogsmonumenten, zie:
In de gemeente Zoeterwoude zijn diverse beelden, sculpturen en objecten geplaatst in de openbare ruimte, zie:
Sinds 1993 onderhoudt Zoeterwoude hechte banden met het stadje Osieczna in Polen. Eens per twee jaar zijn er uitwisselingsprojecten van verenigingen en andere instellingen tussen beide plaatsen. De samenwerking tussen beide gemeentes omvat onder andere cultuur, sport en onderwijs, maar ook op het gebied van midden- en kleinbedrijf.
De gemeenteraad van Zoeterwoude bestaat uit 13 zetels. Hieronder staat de samenstelling van de gemeenteraad sinds 1994:
*samenwerkingsverband van PvdA, GroenLinks en D66
Het Huis van Zwieten 1607
Zicht op de Dorpsstraat in Zoeterwoude, 1652
Dorpsstraat Zoeterwoude, begin 20e eeuw
Dorpsstraat Zoeterwoude-Dorp, 21e eeuw
De Grote Molen nabij Zoeterwoude-Rijndijk.
Buurtschap Gelderswoude
Buurtschap Weipoort
Buurtschap Westeinde
Buurtschap Zuidbuurt
De molen "Zelden van Passe" langs de A4, met twee windturbines
Vogelreservaat Westeinde
Café De Vriendschap